Het oplopende lerarentekort vraagt om landelijke regie en de bereidheid van alle betrokken partijen om samen te werken. In een werkplan heeft minister Wiersma met de sectorraden en lerarenorganisaties afspraken gemaakt over vier thema’s die bijdragen aan de aanpak van het lerarentekort: regionale samenwerking, onderwijstijd, bevoegdheden en opleiden van leraren. Er worden onderwijsregio’s gevormd door de partnerschappen Samen Opleiden & Professionaliseren (SO&P), de Regionale Aanpak Personeelstekort (RAP) en de regionale allianties te verbinden. Via dit (groei)dossier houden wij jullie op de hoogte rond de ontwikkelingen van onderwijsregio’s.
De partnerschappen SO&P zijn een belangrijke partner in de (te vormen) onderwijsregio’s en hebben veel in te brengen op de thema’s opleiden, begeleiden en professionaliseren. Daarom is het belangrijk om te benadrukken in de verdere vorming van onderwijsregio’s dat voortgebouwd wordt op infrastructuren die in de afgelopen 20 jaar in de regio’s zijn opgebouwd in de partnerschappen SO&P. Vanuit de partnerschappen wordt er succesvol bovenbestuurlijk samengewerkt ten aanzien van de maatschappelijke opdracht. Die kracht kan worden benut en uitgebouwd in onderwijsregio’s. Dat vraagt dat onderwijsregio’s (mede) vanuit de huidige infrastructuur van partnerschappen worden vormgegeven.
De onderwijsregio’s zijn van grote invloed op de partnerschappen Samen Opleiden & Professionaliseren, aangezien de functies van de onderwijsregio voor een belangrijk deel overeenkomen met de functies die de partnerschappen momenteel vervullen. De GROW-tool helpt partnerschappen SO&P om in de onderwijsregio’s vanuit het overkoepelende doel (GOAL), via een analyse van de huidige stand van zaken (REALITY) een passende route te kiezen (OPTIONS) en tot slot aanbevelingen mee te geven voor het vervolg (WAY FORWARD).
Deze kijkwijzer ondersteunt de organisatie van samenwerking en governance binnen je onderwijsregio. Het helpt collectieve afspraken te maken over het lerarentekort en de gezamenlijke organisatiekracht te bundelen. De publicatie bespreekt verschillende samenwerkingsmodellen, legt de belangrijkste aspecten van governance uit en biedt opties voor het aansturen van de samenwerking, met aandachtspunten uit onderzoek en praktijkervaringen van […]
Met deze leessuggesties bieden we je een aantal interessante artikelen over de vorming van onderwijsregio’s en de rol van organisatienetwerken. Met verwijzingen naar diverse onderzoekers zoals Edith Hooge en Patrick Kenis, biedt dit document waardevolle achtergronden voor effectief samenwerken en besturen binnen regionale onderwijsnetwerken. Fijne leestips voor wie verdieping zoekt in dit thema.
Tijdens de opdenksessie van 21 september en 28 november 2023 over de positie partnerschappen SO&P als onderdeel van de onderwijsregio, maakten we gebruik van intercollegiale denkkracht van de circa 100 deelnemers. De sessies waren erop gericht om het eigen denken en handelen te versterken. De deelnemers hebben zich gebogen over de vraagstukken die spelen rondom […]
In 2023 gaan de eerste Onderwijsregio’s van start. Hun grootste opdracht is: samen in de regio de schouders zetten onder de tekorten op de onderwijsarbeidsmarkt. Dat is geen geringe uitdaging. De verworvenheden van meer dan 20 jaar samen werken in Partnerschappen Samen Opleiden & Professionaliseren kunnen hier een goede bijdrage aan leveren. De Voorlopersgroep Samen […]
Tijdens de bestuurlijke sessie tijdens het congres van het Platform Samen Opleiden & Professionaliseren op 13 april jl. gingen deelnemers uit partnerschappen met elkaar en met deelnemers uit de sectorraden, VOION/APPO en OCW in gesprek om beelden te delen en input te leveren voor zowel de verdere landelijke uitlijning van Onderwijsregio’s als de regionale aanpak […]
Partnerschappen SO&P voeren volop het gesprek binnen het partnerschap, tussen partnerschappen en breder in de regio over het Samen Opleiden en de partnerschappen in de onderwijsregio’s. Ter ondersteuning en om het gesprek te voeden over de positie, kwaliteit, organisatie en financiering van het Samen Opleiden en professionaliseren in de onderwijsregio(-vorming) heeft het Platform een aantal […]
Advies van Lodewijk Asscher over een passende organisatievorm voor de aanpak van de personeelstekorten in het onderwijs. De regio’s krijgen de taak en de opdracht het tekort aan te pakken. Zij krijgen de rol om het werven, matchen, opleiden, begeleiden en professionaliseren te organiseren. Door OCW wordt een Realisatie Eenheid ingesteld die als gesprekspartner dient. […]
Deze podcast is opgenomen voor ‘De week van Samen Opleiden 2023’. Het thema is ‘Samen Opleiden sterk in ontwikkeling’. In deze special gaat Joke Kiewiet-Kester (projectleider Educatief-regionale samenwerking bij Academie Educatie van Hogeschool Arnhem en Nijmegen) in gesprek met prof. dr. Patrick Kenis (hoogleraar Public Governance aan de Universiteit van Tilburg). Centraal staat een wel […]
Met de subsidieregeling Landelijk dekkend netwerk onderwijsregio’s kunnen de samenwerkende partners binnen de onderwijsregio’s samen een aanvraag doen voor de regionale aanpak van de tekorten. Partnerschappen SO&P c.q. de aantallen studenten die opgeleid worden op opleidingsscholen gaan vanaf 2025 volledig mee in de aanvraag van de onderwijsregio.
Van 17 juni 2024 (09.00 uur) tot en met 15 oktober 2024 (16.00 uur) kunnen penvoerders de subsidie aanvragen via DUS-I. Bekijk de vragen en antwoorden over de regeling of neem contact met DUS-I op. Voor advies kun over de vorming van een onderwijsregio of het aansluiten bij een onderwijsregio kun je contact opnemen met de Realisatie-Eenheid.
Bij een aanvraag door de onderwijsregio worden de studentenaantallen 2023-2024 van de vestigingen opleidingsscholen die deelnemen aan de onderwijsregio opgenomen in de aanvraag. De penvoerder van de onderwijsregio is hiervoor verantwoordelijk. Het zal bij een aantal partnerschappen SO&P zo zijn, dat afhankelijk waar de verschillende vestigingen van de scholen zijn gesitueerd, de aantallen door verschillende penvoerders van de betreffende onderwijsregio’s worden opgenomen in de aanvraag in die onderwijsregio.
projectnummer van het partnerschap. Officieel is het penvoerderschap nu belegd bij de onderwijsregio. Maar gelden voor samen opleiden zullen (voor een deel) doorgeleid gaan
worden, afhankelijk van de afspraken die worden gemaakt naar een vertegenwoordiger van het partnerschap. Dit zal in de meeste gevallen de huidige penvoerder van het partnerschap SO&P zijn.
In de aanvraag van de betreffende onderwijsregio is ook de uitwerking opgenomen van de ambitie om 100% van de studenten en zij-instromers op te leiden op opleidingsscholen binnen de onderwijsregio die werken conform het Kwaliteitskader Samen Opleiden en Inductie. Het is dan ook belangrijk om te investeren in groei van studenten op opleidingsscholen daar waar de 100% deelname van studenten aan samen opleiden nog niet is gerealiseerd. Dit vraagt een (voor)investering van de onderwijsregio omdat de middelen in 2025 worden toegekend op basis van de studentaantallen uit 2023-2024 (dus een T-1 bekostiging). Ga het gesprek in de onderwijsregio aan of en hoe deze groei kan worden gefinancierd. In de onderwijsregio zijn mogelijk aanvullende middelen beschikbaar, naast de vergoeding per student. Verken of deze middelen ook kunnen worden benut om de groei te financieren, bijvoorbeeld door nieuwe partners (vestigingen, lerarenopleidingen) te laten toetreden en/of de opleidingscapaciteit van de bestaande samenwerkingspartners te vergroten.
In het werkplan ‘Samen voor het beste onderwijs’ wordt het volgende principe als uitgangspunt voor de vorming van de onderwijsregio’s genoemd: “aansluiten bij het bestaande en de kwaliteit hiervan (zoals groei naar 100% studenten opleiden via SO&P)”. In de subsidieregeling Landelijk dekkend netwerk van Onderwijsregio 2025 is de beoordelingsgerichte peer review van lichting 2021 opgenomen.
Hieronder zetten we de belangrijkste vragen en antwoorden rond de vorming van onderwijsregio’s voor partnerschappen Samen Opleiden op een rij. Nog niet alle antwoorden op vragen zijn bekend. De komende tijd vullen we deze Q&A verder aan.
Het vraagstuk dat de aanleiding vormt voor het werkplan van de ministers is de aanpak van het lerarentekort middels een duurzame samenwerking in de regio.
In maart 2023 is de notitie Voorlopersaanpak voor regionale samenwerking verschenen.
De volgende partijen zijn betrokken (geweest) bij het opstellen van de landelijke kaders: OCW, de vijf sectororganisaties en de vak- en beroepsorganisaties. Het Platform SO&P speelt hierin geen rol. Het is aan ieder van de organisaties hoe zij hun achterban hierin betrekken en welke rol de partnerschappen SO&P hierbij spelen
De informatie wordt via verschillende kanalen gedeeld. Er wordt gebruik gemaakt van bestaande ondersteuningsstructuren en informatiekanalen, zoals het Platform Samen Opleiden & Professionaliseren, het Ministerie van OCW, de sectorraden en de vak- en beroepsorganisaties. Ook de Realisatie Eenheid deelt informatie.
Eind 2023 is de landelijke Programmaraad ingericht waarin tenminste de landelijke vertegenwoordigers van de vak- en beroepsorganisaties en de vijf sectororganisaties vertegenwoordigd zijn. De Programmaraad ziet erop toe dat de afspraken die gemaakt zijn in het Bestuurlijk Overleg Leraren effectief worden uitgevoerd. De Programmaraad geeft daarbij gevraagd en ongevraagd advies op de inhoud van de opdracht, de uitvoeringsstrategie en het realiseren van de beoogde resultaten. Daarbij houdt de Programmaraad het lange termijnperspectief voor ogen: een goed werkende (regionale) onderwijsarbeidsmarkt.
OCW heeft een Realisatie Eenheid ingesteld (per 1 mei 2023 operationeel). Doel van deze eenheid is om de ontwikkeling in het onderwijsveld te ondersteunen, aan te jagen, kennis te delen en te monitoren. Hierin worden ook bestaande (ondersteunings)structuren en inzichten betrokken, zoals bijvoorbeeld het platform Samen Opleiden & Professionaliseren. Zie de website van de Realisatie Eenheid: www.onderwijsregio.nl.
Het opleidingsberaad leraren (eerder genoemd curriculumberaad) is begin 2024 ingericht. In het beraad worden wensen en behoeften van leraren en scholen voor het curriculum van lerarenopleidingen besproken, gewogen en van een advies voorzien. Daarnaast worden afspraken gemaakt over wat elke leraar moet kennen en kunnen aan het einde van de opleiding (startbekwaamheid) en wat juist later in het werk ontwikkeld moeten worden (vakbekwaamheid). Het werkveld – scholen en vak- en beroepsorganisaties – heeft hierin een actieve rol.
Op dit moment wordt gesproken over hoe een landelijke ondersteuningsstructuur onderwijsregio’s inclusief de partnerschappen eruit zou moeten zien. In 2025 zal hier meer duidelijkheid over komen en daarmee ook t.a.v. het Platform Samen Opleiden & Professionaliseren.
Alle betrokken partijen bij onderwijsarbeidsmarktvraagstukken spelen een rol in de onderwijsregio’s, dat zijn in ieder geval: schoolbesturen (po, vo, mbo, so), lerarenopleidingen, beroepsgroep.
Hoe het eigenaarschap en de verantwoordelijkheden binnen de onderwijsregio onderling worden verdeeld en hoe de samenwerking wordt ingericht, met welke governance structuur, bepaalt de onderwijsregio zelf rekening houdend met de voorwaarden in de subsidieregeling landelijk dekkend netwerk onderwijsregio’s (subsidieregeling 2025).
Alle partnerschappenSO&P zullen gaan vallen onder een onderwijsregio of onderwijsregio’s.
Samenwerkende schoolbesturen, lerarenopleidingen en de beroepsgroep hebben zich kunnen aanmelden als voorloper voor de ontwikkeling van een onderwijsregio. Zij nemen gezamenlijke verantwoordelijkheid in hun regionale onderwijsarbeidsmarkt. De ervaringen van de voorlopers geven input via een lerende aanpak voor de bredere totstandkoming van onderwijsregio’s.
Tot 28 april 2023 konden samenwerkende schoolbesturen, lerarenopleidingen en de beroepsgroep zich aanmelden als voorloper voor de ontwikkeling tot Onderwijsregio. Uiteindelijk zijn er 27 van de 29 aanvragen toegekend en een paar maanden later zijn ook nog een tweetal onderwijsregio’s vo als onderwijsregio in oprichting van start gegaan. De aanvragen zijn vaak bovensectoraal, maar soms ook specifiek voor po, vo of mbo. Ook zijn een aantal landelijke aanvragen ingediend.
Klik hier voor meer informatie en een overzicht van de aanmeldingen waarvan dus 27 zijn toegekend. Ook op de website van de RE kun je meer informatie vinden over de voorlopers onderwijsregio’s.
Dit kan per regio verschillen. De Realisatie Eenheid voert sowieso gesprekken met bestuurders en lerarenopleidingen tot het vormen van onderwijsregio’s.
Dit is afhankelijk van de verschillende partners in de onderwijsregio en de gekozen samenwerkingsstructuur. De entiteit Samen Opleiden in de onderwijsregio’s en de wijze waarop huidige partnerschappen SO&P zich hiertoe verhouden (samenwerken of samensmelten) wordt bestuurlijk besloten in de betreffende onderwijsregio.
Aanbeveling: Kom met de partnerschappen SO&P in de onderwijsregio tot overeenstemming op de belangrijkste punten m.b.t. visie op het beroep en de wijze van opleiden. Stem vervolgens af en maak keuzes op welk uitwerkingsniveau en maak afspraken hierover. Daarbij rekening houdend met de visie en ambities van de onderwijsregio. Werk een voorstel uit en leg dit voor aan het besluitvormend orgaan van de onderwijsregio.
De onderwijsregio’s worden gevormd door de samenwerkende partijen. Zij bepalen gezamenlijk de positie van de partnerschappen in de onderwijsregio en over de onderwijsregio’s heen. Daarom is het belangrijk om altijd als partnerschap SO&P in deze overleggen en besluitvorming vertegenwoordigd te zijn. Vervolgens vraagt dit om afstemming tussen de onderwijsregio’s over hoe de kwaliteit gewaarborgd kan worden.
Lerarenopleidingen kunnen in meerdere onderwijsregio’s participeren. Financieel kan een school maar meedoen met één (landelijke) onderwijsregio. Een schoolbestuur kan deelnemen in verschillende onderwijsregio’s.
In de (te vormen) onderwijsregio is dit onderwerp van gesprek.
Naast de partnerschappen SO&P die de 100% ambitie om alle studenten op te leiden via samen opleiden al eerder als doel hadden, hebben ook de onderwijsregio’s deze ambitie als één van de doelen (zie subsidieregeling 2025). Actief acteren op de 100%-ambitie door de huidige partnerschappen in lijn met de betreffende onderwijsregio blijft daarom van belang. De onderwijsregio’s zullen de voortgang van de 100% ambitie monitoren.
Aanbeveling: Het is belangrijk om hierover afspraken te maken binnen het partnerschap SO&P (partnerschappen SO&P’s) en de betreffende onderwijsregio(‘s). Zorg ervoor dat de programmaleiders of leden van het programmateam van het partnerschap aangesloten zijn bij een overlegorgaan of een van de project/ werkgroepen van de onderwijsregio(‘s). Zorg daarnaast voor goede vertegenwoordiging van bestuurders uit de stuurgroep SO&P bij onderwijsregio’s zodat je als partnerschap/partnerschappen SO&P nauw betrokken bent bij gezamenlijke besluitvorming wat betreft Samen Opleiden & Professionaliseren.
De besturen in de onderwijsregio’s bepalen zelf de governance-structuur rekening houdend met de subsidieregeling Onderwijsregio’s. Het is een eigen keuze om een extra (bestuurlijke) laag te creëren.
Dit is zeer afhankelijk van de verschillende partners binnen de onderwijsregio en de samenwerkingsstructuur. De governance zal verschillend ingericht zijn in onderwijsregio’s. Het is belangrijk om als partnerschap SO&P op de hoogte te zijn hoe de besluitvorming georganiseerd is en hoe het partnerschap(pen) SO&P een stem heeft (hebben) binnen de besluitvorming.
Over de verdeling van de middelen worden binnen de onderwijsregio op bestuurlijk niveau afspraken gemaakt. Het beheer van de middelen kan bijvoorbeeld bij een penvoerder, bij verschillende bestuurders of centrale dienst worden belegd.
Voor de zomer 2024 ist de subsidieregeling Onderwijsregio’s 2025 gepubliceerd. Klik hier voor het volledige nieuwsbericht.
De middelen per student zijn gehandhaafd in de subsidieregeling Onderwijsregio 2025. In dit bedrag is de vaste voet verrekend over alle studenten heen.
Aanbeveling: Breng vanuit de samenwerkingsstructuur Samen Opleiden binnen de onderwijsregio in kaart hoe de middelen in de huidige partnerschappen SO&P worden ingezet. Door deze met elkaar en de ambities vanuit de onderwijsregio te vergelijken, kan in kaart gebracht worden waar wel of geen winst op te behalen is op effectiviteit en efficiëntie. Welke doelen worden bereikt? Kunnen activiteiten gestroomlijnd worden? Kun je activiteiten samennemen? Welke nieuwe activiteiten komen voort uit de samenwerking binnen de onderwijsregio?
Dit de penvoerder van de Onderwijsregio.
In het werkplan ‘Samen voor het beste onderwijs’ wordt het volgende principe als uitgangspunt voor de vorming van de onderwijsregio’s genoemd: “aansluiten bij het bestaande en de kwaliteit hiervan (zoals groei naar 100% studenten opleiden via SO&P)”. Wat dit precies betekent voor de landelijke ontwikkelingsgerichte peer review op basis van het kwaliteitskader vanaf 2026 is nog niet duidelijk.
In het werkplan wordt het volgende principe als uitgangspunt voor de vorming van de onderwijsregio’s genoemd: “aansluiten bij het bestaande en de kwaliteit hiervan (zoals groei naar 100% studenten opleiden via SO&P)”. In de subsidieregeling Onderwijsregio is de beoordelingsgerichte peer review van lichting 2020 opgenomen.
Dit geldt in ieder geval voor de aspirant partnerschappen die in 2024 em 2025 worden beoordeeld door DUS-i. Voor de aspirant partnerschappen lichting 2022 is dit nog niet bekend.